Pubblicato da Giovanni Nuscis su aprile 28, 2012
Ho incontrato Pastàkas per la prima volta qualche mese fa, in un ristorante di Chalàndri. Di nome lo conoscevo già. Avevo letto alcune sue poesie. Quando passavo da una libreria mi dicevo: devo comprare un suo libro. Poi non l’ho mai fatto. Non sarà contento di saperlo. Non l’avevo mai fatto perché in quel preciso momento in cui pensavo: devo comprare un suo libro, succedeva sempre qualcosa: suonava il telefono, non trovavo posto per il parcheggio, ero in ritardo, c’era uno scontro in piazza. Quando gli ho proposto una traduzione di qualche sua poesia per “La poesia e lo spirito”, Pastàkas mi ha mandato tutti i suoi pezzi con la mail. Mi ha mandato anche l’ultimo suo libro, appena editato: Συσσίτιο, cioè Rancio. È un libro pieno di quella delicata maturità poetica che si esprime, anche, con una semplice ricetta di cucina, con un elenco di prezzi di cibi comperati al mercato. È il percorso parallelo e inscindibile fra cibo e vita (quotidiana): niente di più vero, semplice e filosofico allo stesso tempo.
Conoscere un poeta, molte volte, ma non sempre, significa riuscire a capire meglio perché scrive certe cose in un certo modo. Ci sono poeti che si nascondono da tutte le parti e anche quando li incontri non ci capisci niente. Pastàkas è, tutto sommato, quello che scrive. Mi è sembrato di avere davanti a me uno che vive la poesia quotidianamente. Come un Vinicius de Moraes. Uno che ride in compagnia e a cui piace molto bere, in particolare whisky. Uno che scrive poesia così come respira. È un poeta classico, della quotidianità intima, di quello che circonda, affianca e interseca la nostra esistenza. Possiede l’invidiabile qualità d’essere semplice, e una scrittura delicata. Il suo, è un greco molto dolce, elegantemente diverso da quello che si parla tutti i giorni nella strada.
È un poeta estremamente tematico, nel senso che ogni sua raccolta è incentrata su una precisa idea, o motivo. Così, “L’apprendimento della respirazione” (1990), che s’articola in tre parti (inspirazione, sospensione ed espirazione), è in un certo senso il resoconto dell’apprendimento della vita nel quotidiano, cioè quello che ognuno di noi fa. Come si sa, c’è bisogno d’imparare una respirazione corretta, così come c’è bisogno d’imparare a vivere. “Preghiere per gli amici” (2007) è chiara sin dal titolo. Pastàkas mi sembra una persona circondata dagli amici; credo che per lui siano fra le cose che più gli caratterizzano profondamente la personalità, comunicativa attraverso l’esternazione del sentimento. Ne è conferma la raccolta “Monte Egàleo” (2009), dove la citazione che apre il libro dice: …non ci ferirà nemmeno una foglia ingiallita, / quando coabiteremo di nuovo un superbo / attico, insieme con tutti i nostri amici. Ora, Egàleo la conosco e non è certo bella: è un’ex zona industriale abbastanza incasinata. Ma è il suo comunicare attraverso il sentimento dell’amicizia che trasforma questo luogo anodino in qualcos’altro. Poi, più tematico di “Jorge” (2008) non credo ci sia altro: Jorge è il suo gatto.
Pastàkas, alla fine, è un poeta fortemente greco, assolutamente greco, totalmente greco. Della Grecia che amavo e dove tutti andavamo sul “papàki”, cioè un tipo di motorino economico che andava lento, terribilmente lento: questa sospensione nel tempo, questa lentezza che genera sentimento e intelletto è la Grecia, ed è anche Pastàkas. (MD)
Breve nota bio-bibliografica:
Sotìris Pastàkas è nato nel ’54 di Larissa e ha studiato medicina a Roma. È poeta apprezzato internazionalmente. Dal 1994 è membro della Società degli Scrittori Greci. Nel giugno del 2001 ha rappresentato la Grecia a Verona in occasione della fondazione dell’Accademia Mondiale della Poesia. Collabora con la Casa della poesia di Baronissi. È fondatore e condirettore della rivista elettronica Poiein, la più importante del panorama greco. È traduttore di poeti italiani quali Vittorio Sereni, Umberto Saba, Sandro Penna, Alfonso Gatto.
από Παραπάτημα στην χαρά (2012), ανέκδοτη συλλογή
Εγώ που δεν τραγούδησα
το βαθύ κόκκινο του ρόδου,
ούτε τραγούδησα
το λυγμό που έχει
το βάθος ενός χαμόγελου
το προφίλ στα τρία τέταρτα,
την κρυμμένη γωνιά
στο μυαλό μου,
τους κόκκινους λεκέδες
στο σεντόνι της θάλασσας
όταν το αεράκι σηκώνει
μία προς μία τις ρυτίδες
του εγκεφάλου μου,
μία προς μία τις προσωπικές μου
απώλειες – μπερντές
που κοκκινίζει
μια στιγμή πριν πάρει φωτιά.
Το ορατό φως.
Τις πέντε αισθήσεις.
Τους εκατόν πέντε
κατοίκους της Ηράκλειας.
Τα έντεκα μέτρα του σκάφους.
Τις αμέτρητες μπύρες.
Τα μετρημένα καμπάρι
μέσα από τις ανταύγειες τους.
Μια βαλίτσα, ένα καπέλο
κι ένα διαζύγιο.
Άλλο ένα καμπάρι, παρακαλώ.
Ένα διαζύγιο
και πάμπολλες ομπρέλες.
Φέρτε μου κι άλλα καμπάρι.
Θέλω να βλέπω τη φέτα
του μαρτυρίου μου να μεγαλώνει
σε αντιστοιχία με τη δική σας
τακτοποιημένη απόλαυση.
Δώστε μου ένα μεγάλο σαγκουίνι.
Μην τραγουδάς, τραγούδησες
όσα σου δόθηκαν. Τραγούδησε
τα παιδιά που παίζουν ακόμα
στις δέκα το βράδυ, μόνον
οι φωνές τους ακούγονται
στο προαύλιο της Εκκλησίας,
Μεγαλοβδόμαδο κι ακόμη πιο μακριά
γαυγίσματα αδέσποτων σκύλων.
Δεν έχουν τελειώσει ακόμη
το παιγνίδι, το δικό μου
μόνον τέλειωσε γιατί δεν με παίζουν.
Ένα-ένα καλώ τα παιδιά
με τα ονόματά τους
Ηλία, Αλέξη, Κωστή, Αίγλη
κι ούτε ένα να μου γυρίσει πίσω
τη φωνή. Αναπάντητα ονόματα
ενός που δεν έγινε πατέρας.
Δεν τραγούδησα την πατρότητα
βεγγαλικό που δεν σκάει
το περιεχόμενο στ’ αρχίδια μου
τη νύχτα, αποτυχημένος
κι άσφαιρος νύχτα χωρίς βεγγαλικά,
πυροτέχνημα που δεν έσκασε,
και δεν πυρπόλησε σκοτάδια,
απλό κόκκινο φωτάκι πορείας.
Δεν τραγούδησα την οδήγηση.
Ούτε οδήγησα κανέναν κάπου:
αποτυχημένος ψυχίατρος αλκοολικός,
μόνον ακολούθησα τις σπίθες
φωτιάς που έβγαζαν απ’ τα μάτια τους
οι φίλες και οι φίλοι-μέγιστη
υποχρέωση κι αν δεν την τραγούδησα
τη ζωή, να τη σέβομαι
να την ακολουθώ,
να την προσπερνώ,
να την αφήνω να τρέχει ξωπίσω μου,
να την αφήνω να τρέχει έμπροσθέν μου.
Φώτα πορείας δεν έχει η ζωή
πέφτουν στον πιο βαθύ γκρεμό
όσοι την πάρουν στο κατόπι.
Δεν τραγούδησα τα φώτα πορείας,
απ’ τη μικρή στη μεγάλη σκάλα
τους προβολείς μου άλλαξα
και πάλι δεν βλέπω τους φίλους μου
δεν βλέπω κανέναν:
ανορεξία, αλκοόλ, κι αϋπνία.
Εφιάλτες μόνο βλέπω
μπροστά μου: προβλέπω
και δεν το ’θελα αυτό το χάρισμα,
τρόμαζα και πίεζα να το πνίξω,
μάντης κάθε προσωπική μου
απώλειας στο μέλλον,
όπισθεν δεν έχει η ζωή.
Δεν μου δόθηκε να τραγουδήσω
το φόβο ούτε την έκβαση
της κρίσης, ούτε έγραψα ποτέ μου
πως κόκκινο ήταν το αεράκι
που σμίλευε ρυτίδες
στο σεντόνι της θάλασσας.
Δεν είπα πως ήταν κόκκινο
το αδηφάγο στόμα μου
όταν καθόταν πάνω στο στόμα της.
Δεν είπα πως ήταν κόκκινα
τα χέρια που αγκάλιαζαν
το κορμί της-δεν τα τραγούδησα.
Δεν τραγούδησα τα δικά της
κόκκινα χέρια, τα κόκκινα
χείλη της, τα έμμηνα
που έσταζαν απ’ το μουνί της,
τα στοπ που άναβαν
εδώ κι εκεί στο κορμί της,
δεν τραγούδησα
τον πορφυρό της έρπητα.
Δεν τραγούδησα τις απαγορεύσεις.
Μόνον αυτά που εισέπραττα.
Τραγούδησα το λυγμό μου
που είχε το βάθος ενός χαμόγελου.
Τραγούδησα την απροσδόκητη χαρά
που κρύβει μέσα της βαθειά
κόκκινο άγριο χρώμα,
το αίμα που έφτυσα
όσο μακριά μπορούσα
να δω προς τα πού φυσάει
ο άνεμος να καθορίσει
την κατεύθυνση
τον προσεχή προορισμό μου.
Δεν έγραψα για τη χαρά.
Δεν μου δόθηκε τελικώς
το βαθύ κόκκινο του ρόδου,
επειδή ήθελα να γινόμουν ρόδο
και δεν σας το μαρτυρούσα,
μόνον έβαφα κόκκινα αυγά
για να σας ξεγελάω. Έβγαζα
κόκκινες φωνές. Κατάπινα
κόκκινες φλόγες. Ντυνόμουνα
την κόκκινη στολή του κλόουν
να σας διασκεδάσω, να πυρπολώ
την άχρωμη ζωή μου, αμφιβόλου
ρέζους ως και η ομάδα μου:
μηδενική μ’ αρνητικό πρόσημο.
Λευκές ρίγες, κόκκινες ρίγες
Τελικά ως και το αίμα μου
δεν θα μπορέσετε να μου χαρίσετε
αν παραστεί ανάγκη, να ξέρετε
πως θα βιαστώ να σας καληνυχτίσω.
Τα παιδιά δεν τέλειωσαν
ακόμη το παιγνίδι τους,
κόκκινη απριλιάτικη νύχτα
κι ας τελειώνει για μένα εδώ
το ποίημα.
da Inciampare nella gioia (2012), raccolta ineditaIo che non ho cantato
il profondo rosso della rosa,
che non ho cantato
il singhiozzo che ha
la profondità di un sorriso
il profilo di tre quarti,
l’angolo nascosto
nella mia mente,
le macchie rosse
sul lenzuolo del mare
quando un breve vento solleva
una a una le rughe
del mio cervello
una a una le mie proprie
perdite – tenda
che arrosisce
l’istante prima di prender fuoco.
La luce visibile.
I sensi, cinque.
I centocinque
abitanti di Iràklia.
Gli undici metri dello scafo.
Le birre non contate.
I campari contati
nei loro riflessi.
Una valigia, un cappello
e un divorzio.
Ancora un campari, per favore.
Un divorzio
e migliaia di ombrelli.
Portatemi altri campari.
Voglio veder crescere
la mia parte di martirio
tanto quanto cresce il vostro
ordinato piacere.
Datemi una grossa arancia rossa.
Non cantare più, hai cantato
quanto ti è stato dato. Canta
i bambini che ancora giocano
alle dieci di sera, si sente
solo la loro voce
nel cortile della chiesa,
nella Settimana Santa e ancora oltre
i latrati dei cani randagi.
Non hanno ancora finito
di giocare, io sì
ho finito, ma perché loro non giocano con me.
Uno a uno chiamo i bambini
per nome,
Ilìas, Aléxis, Kostì, Éghli
e nemmeno uno che risponda
al grido. Nomi senza risposta
di uno che non è diventato padre.
Non ho cantato la paternità
fuoco d’artificio che non fa scoppiare
il contenuto dei miei coglioni
di notte, sono un mancato
uno senza munizioni notte senza bengala,
fuoco d’artificio che non è scoppiato,
che non ha infiammato l’oscurità,
semplice fanalino rosso.
Non ho cantato la guida,
non ho guidato nessuno in nessun luogo:
psichiatra mancato alcolista,
ho solo seguito le scintille
di fuoco che emettevano dagli occhi
amiche e amici – obbligo
supremo, anche se non l’ho cantata,
la vita, di rispettarla
di seguirla,
di sorpassarla,
di lasciarla correre dietro a me,
di lasciarla correre davanti a me.
Non ne ha di fanali la vita
cadono nel più profondo abisso
quelli che ne seguono i passi.
Non ho cantato i fanali,
dal fanalino al faro
ho cambiato le mie luci
e anche così non vedo i miei amici
non vedo nessuno:
anoressia, alcol, e insonnia.
Vedo unicamente incubi
davanti a me: prevedo
e non vorrei questo dono,
ho avuto paura e ho provato a soffocarlo,
indovino di ogni mia personale
perdita futura,
nessuna marcia indietro nella vita.
Non mi è stato dato di cantare
la paura, né l’uscita
dalla crisi, non ho mai scritto
che era rosso quel breve vento
che scolpiva le rughe
sul lenzuolo del mare.
Non ho mai detto che era rossa
la mia bocca insaziabile
quando si posava sulla sua bocca rossa.
Non ho mai detto che erano rosse
le mani che abbracciavano
il suo corpo – non le ho mai cantate.
Non ho mai cantato
le sue mani rosse, le sue labbra
rosse, le mestruazioni
che le colavano dalla fica,
gli stop che s’accendevano
qua e là sul suo corpo,
non ho cantato
il suo herpes porpora.
Non ho mai cantato i divieti.
Solo quelli che ho incassato.
Ho cantato il mio singhiozzo
che aveva la profondità d’un sorriso.
Ho cantato la gioia inaspettata
che profondamente nasconde in lei
un colore rosso e selvaggio,
il sangue che ho sputato
più lontano che potevo
per vedere da dove soffia
il vento per definire
la direzione
la mia prossima destinazione.
Non ho scritto della gioia.
Alla fine, non mi è stato dato
il profondo rosso della rosa
perché volevo diventare rosa
e non ve l’ho confessato,
ho solo colorato di rosso le uova
per sfottervi. Emettevo
grida rosse. Bevevo
fiamme rosse. Mi vestivo
col vestito rosso da clown
per divertirvi, per infiammare
la mia vita scialba, RH
incerto come il mio gruppo:
zero con un segno negativo.
Righe bianche, righe rosse
alla fine, neanche il mio sangue
mi potrete offrire
in caso di bisogno, sappiate
che sarò sbrigativo nel darvi la buonanotte.
I bambini non hanno finito
ancora di giocare,
notte rossa d’aprile
che finisca qui, per me
la poesia.
από Συσσίτιο, 2012
Μυρίζει ψητό της Κυριακής
στο μπαλκόνι μου. Απλώνω
τα χέρια και βρίσκω
την κουζίνα σβηστή,
τα πιάτα κρύα. Ξέχασα
να μαγειρέψω πάλι. Χορταίνω
με τις μυρουδιές κι ας μην
με κάλεσε κανείς να μοιραστώ
το κοτόπουλο με πατάτες
στα τρία. Σε τάγμα ανεπιθυμήτων,
λέω, δεν υπηρέτησα τυχαία.
*
Σ’ ένα άδειο πλαστικό μπουκάλι
ενάμισι λίτρου, βάζουμε
τις φρεσκοκομμένες ελιές
και προσθέτουμε μια ολόκληρη
κουταλιά της σούπας αλάτι,
και λίγο νερό. Σε τέσσερις μήνες,
θα είναι έτοιμες για φάγωμα.
*
Ο άντρας που τρώει
μόνος του στο οινομαγειρείο,
ένα καρμπολάχανο και τας-
κεμπάπ, ένα κατοσταράκι
λευκό κρασί στου Θωμά,
αμίλητος σκουπίζει
το στόμα του και φεύγει.
Με πιρούνι και μαχαίρι
τρώγεται ο καθημερινός μας
θάνατος.
da Rancio, 2012Odore di grigliata della domenica
sul mio balcone. Allungo
le braccia e trovo
i fornelli spenti,
i piatti freddi. Ho scordato
ancora di cucinare. Mi sazio
di profumi, anche se nessuno
mi ha invitato a dividere
il pollo con le patate.
Nell’arma degli indesiderati,
dico, non a caso ho prestato servizio.
*
In una bottiglia vuota di plastica
da un litro e mezzo, mettiamo
le olive appena tagliate
e aggiungiamo un’intera
cucchiaiata di sale,
e un po’ d’acqua. Dopo quattro mesi,
sono pronte per essere mangiate.
*
L’uomo che mangia
da solo alla tavola calda,
del cavolo e del tas-
kebab, un vinello bianco
da due lire, da Thomàs,
si pulisce in silenzio
la bocca e se ne va.
Con forchetta e coltello
mangiamo la nostra morte
quotidiana.
από Όρος Αιγάλεω (2009)
Μ’ αρέσει αυτό που βλέπω
απ’ το μπαλκόνι μου.
Τ’ ασπρόρουχα τα νόβα.
Πίσω από τα κάτοπτρα
να βλέπω κάπου εκεί
στο βάθος την Ακρόπολη
σαν άλλοτε Ωραία.
Θα σας καλέσω
να μοιραστούμε αυτό
που βλέπω, να είστε σίγουροι,
θα σας καλέσω.
Γιατί να βλέπω μόνον εγώ
τόση ομορφιά
από δω ψηλά.
Θα σας καλέσω.
Η θέα ψηλά από τον Σταυρό
είναι εξαίσια.
Mi piace quello che vedo
dal mio balcone.
la biancheria le paraboliche.
Dietro a queste antenne
vedo più o meno là
in fondo l’Acropoli
Bella come un tempo.
V’inviterò
per dividere ciò
che vedo, siate certi,
v’inviterò.
Perché vedere solo io
tanta bellezza
da quassù in alto.
V’inviterò.
La vista dall’alto della Croce
è sublime.
από Προσευχές για φίλους (2007)
Άλμα είς τριπλούν
Αν μπορείς να μας βοηθήσεις Θεέ μου,
βοήθησέ μας τώρα. Τώρα, που ψάχνουμε
το Ι.Χ. και δεν το βρίσκουμε: τώρα,
που η μερική απώλεια της μνήμης,
έχει το ακριβές της αντίτιμο: το αγοραίο
κόμιστρο με διπλή ταρίφα. Μισή ώρα,
τριγυρίζουμε μέσα στους γνώριμους δρόμους,
έξω από το κεντρικό σκυλάδικο
και δεν το αναγνωρίζουμε. Οι εκκωφαντικές
μουσικές, τα γηγενή κι ελληνοπρεπή
κορίτσια πρόθυμα και χαμογελαστά,
να εκστασιάζονται με τα μεταφυσικά μας
αποφθέγματα: μην ευλογείς το Μπλακ Λέιμπελ,
γιατί η νύχτα είναι μικρή και η ζωή
αφόρητα μεγάλη. Αρκεί το ποτήρι
να είναι γεμάτο, να ζευγαρώνει η φιάλη
στο τραπέζι μας, μην είναι οι πότες
αθλητές, μην είναι ταυρομάχοι; Αγαπάς τη Λάρισα
όταν βρέχει, όταν φεύγεις απ’ το μπαρ
και κανείς δεν μπορεί να σε κατηγορήσει
πως κατούρισες τα μπατζάκια σου,
άσχετα αν δεν θυμάσαι που έχεις παρκάρει.
Αν μπορείς να μας βοηθήσεις Θεέ μου,
μην το κάνεις. Ούτε κραυγές, ούτε θρήνοι,
ούτε δάκρυα, στερέψαμε πια,
μόνον ο άνεμος φυσάει τα δύο τελευταία
εικοσιτετράωρα, κι εμείς φυσάμε
την πρωινή μας κρεατόσουπα:
ο γάμος χρειάζεται τουλάχιστον
την επανάληψή του και μόνον τους άγαμους
να μην λυπάσαι. Άλτες του τριπλούν,
οι πότες κάθε βράδυ, φίλοι εξ’ αγχιστείας,
οι δύο-τρεις που ταίριαξαν τα χνώτα τους
και συνεχίζουν μόνοι τους αυτοί,
απ’ την υπόλοιπη παρέα γιατί επιμένουν
μόνον όσοι έχασαν τη μνήμη τους,
όλοι όσοι έχασαν κάποτε τα μυαλά τους
κι ενίοτε την ψυχή τους, μακάριοι
άνθρωποι κι ευτυχισμένοι πού έτυχε
να έχουν κάτι για να το χάσουν.
Όταν πεθαίνει ένας άντρας γεννιέται
ένα γουρούνι, κι όλοι εμείς, τα υπέροχα θύματα
γρυλίζουμε απ’ το απέναντι τραπέζι σου,
Κίρκη των πολλαπλών εναγκαλισμών
των ευτελών εκμυστηρεύσεων
και των ευγενών προκλήσεων,
αβίαστα σε θυμόμαστε, και σε μνημονεύουμε
μες’ από τα ψέματά σου. Χάρισες
στον καθένα μας την ψευδαίσθηση
που ζητούσε, το χάδι που αποζητούσε,
τη λέξη που περίμενε σαν βότανο
για να γλυκάνει τις μεταφυσικές του αγωνίες,
το συγκεκριμένο του παραμύθι.
Μόνη σου απολαμβάνεις τον πατσά.
Αν δεν μπορείς να μας βοηθήσεις Θεέ μου,
δεν πειράζει: τα καταφέραμε
κι απόψε να δούμε την αυγή, όρθιοι,
πανέτοιμοι για το τελευταίο μας άλμα:
μες’ από την ομίχλη θα μπουκάρουμε
στο Κάπο Βέρντε, στο Ρεσίφε,
στην κοντινή μας Λισσαβόνα, να σμίξουμε
με τις θεσπέσιες μουσικές, της Τιτίνας,
της Καισαρείας Εβόρα ή του Αγκοστίνο
Ντεπίνα, γιατί η ακριβής μετάφραση
της λέξης saudade, στα ελληνικά
είναι ο άνθρωπος που χάνεται
από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό της Λάρισας,
μέσα στον Κάμπο,
μέσα στην πρωινή ομίχλη.
da Preghiere per amici (2007)Salto triplo
Se puoi aiutarci, Signore,
aiutaci adesso. Adesso, che cerchiamo
il veicolo e non lo troviamo: adesso,
che la parziale perdita di memoria
ha il suo prezzo esatto: un volgare
tassì a tariffa doppia. Mezz’ora
che giriamo per le solite strade,
fuori dal locale coi buzùki
e non lo ritroviamo. La musica
assordante, le ragazze autoctone,
tradizionaliste, disponibili e sorridenti,
che si estasiano per le nostre massime
metafisiche: non benedire il Black Label,
perché la notte è corta e la vita
insopportabilmente lunga. Basta che il bicchiere
sia pieno, che la bottiglia si duplichi
sul nostro tavolo, i bevitori non devono
essere atleti, essere toreri? Ami Làrissa
quando piove, quando esci dal bar
e nessuno può condannarti
perché ti sei pisciato sulle scarpe,
aldilà del fatto che non ti ricordi dove hai parcheggiato.
Se puoi aiutarci, Signore,
non lo fare. Né urla, né lamenti,
né lacrime, già essiccate,
solo un vento che soffia nelle ultime due
ventiquattrore e noi soffiamo sulla
zuppa di carne mattutina:
il matrimonio si deve almeno
ripetere, e non li devi compatire
gli scapoli. I bevitori sono ogni sera
saltatori di triplo, amici imparentati per affinità,
i due o tre che si vanno a genio
e che continuano da soli,
senza il resto della compagnia, perché insistono
solo quelli che hanno perso la memoria,
quelli che una volta persero la ragione
e a volte anche l’anima, gente
beata e felice cui è capitato
di avere qualcosa da perdere.
Quando muore un uomo nasce
un maiale, e tutti noi, le vittime eccellenti
ringhiamo dal tavolo di fronte,
Circe degli abbracci multipli
delle confessioni inutili
e delle sfide nobili,
a fatica ti ricordiamo, e ti commemoriamo
nelle tue menzogne. Hai donato
a ognuno di noi l’illusione
che chiedevamo, la carezza che cercavamo,
la parola che aspettava, come maggiorana,
di addolcire le nostre agonie metafisiche,
la nostra favola relativa.
Tu da sola ti godi la trippa.
Se non puoi aiutarci, Signore,
non importa: ce l’abbiamo fatta
pure stanotte a vedere l’alba, dritti,
prontissimi per il nostro ultimo salto:
c’infileremo dentro la nebbia
a Capo Verde, a Recife,
nella vicina Lisbona, per mischiarci
alle musiche sublimi, di Titina,
di Cesária Evora o di Agostinho
De Pina, perché la traduzione esatta
della parola saudade, in greco
è l’uomo che si perde
dalla stazione di Làrissa
dentro la Piana,
dentro la nebbia del mattino.
από Ο κοινωνός των αποστάσεων (1997)
Ο ορισμώς των αποστάσεων
Πρώτη νύχτα στην Πράγα κοιμηθήκαμε
στο Κραλούπι. Εικοσιπέντε χιλιόμετρα
πιο βόρεια: βιομηχανική πόλη, πρώτη
στην παραγωγή καουτσούκ, τσέχικη μπύρα
δυνατή και θυμωμένα νιάτα, κι εγώ
ξεδίπλωσα μια ολοκαίνουργη πυτζάμα.
Δύο χιλιάδες χιλιόμετρα να κοιμηθώ
στην Πράγα: δεν με παρηγορεί η σκέψη
πως είμαστε μόλις στην περιφέρειά της.
Πόσο κοντά είναι η απόσταση
των εικοσιπέντε χιλιομέτρων;
Πόσο κοντά το κόμμα στον λαό του;
Εξάλλου, μου είπες, κι εμείς κοιμόμαστε
σε χωριστά κρεβάτια, αλλά κι αν
ξαπλώναμε κάτω από τα ίδια σκεπάσματα,
ποία η απόσταση ανάμεσά μας;
Ελλάδα παπάκι
Η Ελλάδα ταξιδεύει με σαράντα
σαν το παπάκι στην παραλιακή.
Η μεγίστη δυνατή ταχύτητα
συμπίπτει με τη δυνατότητα
του ερωτευμένου βλέμματος:
να καταγράφει, να χορταίνει,
να θυμάται. Το φως στις ελάχιστες
αποκλίσεις του, τον κυματισμό
της θάλασσας και τη φορά του ανέμου.
Η Ελλάδα κι ο συνεπιβάτης της
που την αγκαλιάζει, κλείνουν
τα μάτια τους ταυτοχρόνως:
δεν θα μάθει ποτέ τι ήταν
αυτός για κείνη, ούτε ‘κείνη
πόσα πολλά της χρωστάει.
Χάρη στις χαμηλές ταχύτητες
η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα
όπου το σούρουπο
προς το Σούνιο, ή στην επιστροφή,
μπορεί να διαρκέσει ολόκληρη ζωή.
Είδωλον επί των υδάτων
Καθρέφτισα το πρόσωπό μου στα νερά
πάνω από τα χρόνια και τους έρωτες,
σίγουρος πως θ’ αναγνώριζα πια
τον εαυτό μου κι είδα ένα μικρό ψάρι
να γλιστρά ανάμεσα στα πόδια μου.
“Να ‘την η ψυχή σου που φεύγει”,
αναφώνησα, αλλά από όσους έκλεψα
χαρά, λύπη και ταυτότητα, κανείς
δεν βρισκόταν εκεί να με ακούσει.
Μόνος ξαφνικά, επί πρόσωπον των υδάτων
άκουσα το πεπρωμένο μου να με καλεί
στα φύκια και την άμμο. Ψάρι,
αν το τηγάνι είναι η μοίρα σου,
καλύτερη δεν θα ‘λεγα πως είναι
η δικιά μου. Εκ γενετής απ’ το λαιμό
στην πετονιά πιασμένος, βάπτισα μέσα στο νερό
όλα αυτά που αγαπώ, απ’ την κοινή φωτιά
αρπάζοντας μόλις πεντέξι φίλες,
λιγότερα ποιήματα.
da Il compagno di distanze (1997)La definizione delle distanze
La prima notte a Praga dormimmo
a Kralùpi. Venticinque chilometri
più a nord: città industriale, prima
nella produzione di caucciù, birra ceca
e di gioventù forte e arrabbiata, e io
tirai fuori un pigiama nuovo nuovo.
Duemila chilometri per dormire
a Praga: non mi consola il pensiero
che siamo soltanto alla sua periferia.
Quanto vicina è la distanza
di venticinque chilometri?
Quanto vicino il partito alla sua gente?
D’altronde, m’hai detto, anche noi dormiamo
in letti separati, e anche se ci
stendessimo sotto le stesse coperte,
quale la distanza fra di noi?
Grecia papàki
La Grecia viaggia a quaranta all’ora
come un papàki sul lungomare.
La massima velocità possibile
coincide con la possibilità
dello sguardo innamorato:
di registrare, di saziarsi,
di ricordare. La luce nelle minime
sue inclinazioni, l’ondeggiare
del mare, la direzione del vento.
La Grecia e il suo passeggero
che la abbraccia, chiudono
gli occhi insieme:
non saprà mai che cosa fosse
lui per lei, nemmeno lei
tutto quello che le deve.
Grazie alle basse velocità
la Grecia è il solo paese
dove il tramonto
verso Sùnio, o al ritorno,
può durare una vita intera.
L’immagine dalle acque
Ho specchiato il mio volto nell’acqua
al di sopra degli anni e degli amori,
sicuro che avrei oramai riconosciuto
me stesso e ho visto un piccolo pesce
scivolarmi fra le gambe.
“Eccola, la tua anima che se ne va”,
ho esclamato, ma di tutti quelli a cui
ho rubato gioia, tristezza e identità,
non ce n’era uno lì ad ascoltarmi.
Improvvisamente solo, dal volto delle acque
ho sentito il mio destino chiamarmi
ai fichi e alla sabbia. Pesce,
se la padella è il tuo destino,
non potrei certo dire che è meglio
il mio. Geneticamente preso al collo
dall’esca, ho battezzato nell’acqua
tutto quello che amo, strappando al fuoco
comune appena cinque-sei amiche,
e molto meno poesie.
από Η μάθηση της αναπνοης (1990)
Αποχαιρετιστήριο δώρο
Αυτό το καραφάκι το έφερε ο Κώστας
από την άλλη άκρη της πόλης. Μέρα
με βροχή και το κρατούσε σφιχτά ’πανω του,
μέσα από το σακάκι και πήρε ταξί τελικά,
μην τον σκουντήσουν και το σπάσει.
Μιας απαράμιλλης φίλιας το κοινότατο
τέλος, θα υπενθύμιζε αργότερα,
αν και δεν το υποψιαζόμασταν κανείς,
ούτε κι αυτός ο ίδιος υποθέτω,
όταν στάθηκε στο κεφαλόσκαλο κι αποχαιρέτησε,
με ένα κομματάκι ζηλοτέηπ από το πρόχειρο
περιτύλιγμα, μεταξύ μέσου και παράμεσου
στο αριστερό του χέρι.
Πορτραίτο του ποιητή κοντά στα σαράντα
Κοντά στα σαράντα του έτυχαν μαζί
ένας πρώτος γάμος κι ένα δεύτερο βιβλίο.
Απλή πράξη αποταμιεύσεως, η ωριμότητα-
ποιος το είπε; Κατασπατάλησε ό,τι κι αν είχε
και τώρα από το καινούριο του ρετιρέ,
όρθιος στο κέντρο της παρέας, με το άσπρο
λινό κοστούμι, το ανεπίκαιρο λευκό μπορσαλίνο
με τη μαύρη κορδέλα, υψώνει το ποτήρι του
στους καλεσμένους. Ας κρυφακούσουμε:
«Η ποίηση, αληθώς λέγω, δεν μας διασώζει
από τα σφάλματα του παρόντος. Παρηγοριά
και συναίνεση παραχωρεί για να επανα-
λαμβάνουμε, μικροί μου εν τέχνη αδελφοί,
διαρκώς βελτιωμένα: σε ένα τρίτο βιβλίο,
ένα δεύτερο γάμο.»
da L’apprendimento della respirazione (1990)Dono di addio
Questa piccola caraffa l’ha portata qui Kòstas
dall’altra parte della città. Giorno
di pioggia, se la teneva stretta addosso,
dentro alla giacca, e così ha preso un taxi,
che non lo urtassero e magari si rompesse.
La fine più comune di un’incomparabile
amicizia, avrebbe ricordato più tardi,
anche se nessuno lo poteva immaginare,
e nemmeno lui stesso, credo,
quando si fermò sul pianerottolo e salutò,
con un pezzetto di scotch del pacchetto
frettoloso, fra il medio e l’anulare
della mano sinistra.
Ritratto del poeta intorno ai quaranta
Intorno ai quaranta gli sono capitati insieme
un primo matrimonio e un secondo libro.
Semplice atto di risparmio, la maturità –
chi l’ha detto? Ha strasperperato quel che aveva
e adesso, nel suo nuovo attico,
in piedi al centro della compagnia, col vestito
di lino bianco, l’antiquato borsalino bianco
con il nastrino nero, alza il bicchiere
verso gli invitati. Ascoltiamo di nascosto:
“La poesia, in verità vi dico, non ci salverà
dagli errori del presente. Ci concede
consolazione e consenso per
ripeterli, miei giovani fratelli in arte,
sempre migliorati: in un terzo libro,
un secondo matrimonio.”